Theologie van de "Nieuwe Katechismus"

ad 10. - VERSCHILLENDE PUNTEN UIT DE MORAALTHEOLOGIE
Verklaring (zie A.A.S., 60 / 1968 / 691)

Men zal niet het bestaan van morele wetten in het duister laten, die wij zo kunnen kennen en uitdrukken, dat zij ons geweten altijd en in alle omstandigheden binden. Oplossingen van gewetenskwesties, die niet voldoende rekening houden met de onverbreekbaarheid van het huwelijk, moeten vermeden worden. Met recht wordt veel belang gehecht aan de zedelijke grondhouding van de persoon, maar men moet ervoor oppassen, dat deze grondhouding niet te zeer onafhankelijk gesteld wordt van de daden. De uiteenzetting van de huwelijksmoraal moet meer getrouw de onverkorte leer weergeven van het Tweede Vaticaans Concilie en van de H. Stoel.

1. De algemene morele wetten
• Eerste tekst Blz. 438 e.v. „Hoe deze kerkelijke leiding ... vertolkt de waarden." - moet worden vervangen door 26 regels nieuwe tekst.
• Eerste tekst Blz. 440: „Door te spreken ... dan de wet be­schrijft." - moet worden vervangen door 14 regels nieuwe tekst
• Oorspronkelijke tekst Blz. 496: „Toch kunnen er... gemaakt moeten worden."
  Noot. De Commissie van Kardinalen is van oordeel geweest, dat men deze passage zou weglaten.
2. Over de onverbreekbaarheid van het huwelijk
• Oorspronkelijke tekst Blz. 464-467: De paragraaf getiteld „Door wetten beschermd".
  Noot. Naar aanleiding van deze passage verklaarde de Commissie van Kardinalen in het Rapport dat opgesteld was met het oog op de verbetering van de tekst van de Katechismus, dat de „oplossing die gegeven werd voor twee huwelijksgevallen diende weggelaten te worden".
3. Ernstige en minder ernstige zonden, innerlijke gesteltenis en daden
• Eerste tekst Blz. 530-531: „In de eerste eeuwen ... doem­waardig." - moet vervangen worden door 26 nieuwe regels.
• Eerste tekst Blz. 532-533: „Ja, als een mens ... eeuwige verstarring." - moet vervangen worden door 28 nieuwe regels.
4. Over de gehuwde staat
• Eerste tekst Blz. 457: „De scheppingsverhalen ... deze voor­keur." - moet vervangen worden door 14 nieuwe regels.
• Eerste tekst Blz. 472-473: „Het laatste Concilie ... zich vol­trekt." - moet vervangen worden door 15 nieuwe regels.
• Eerste tekst BIz. 4'73: „Staan nu alle methodes ... kunnen schaden." - moet vervangen worden door één pagina nieuwe tekst.

referentie 2

terug naar "Theologie van de Nieuwe Katechismus"

Nieuwe Katechisrnus in huidige tekst niet goedgekeurd

• Publicatie gevraagd van alle door Rome gewenste wijzigingen

Redactie Confrontatie - No. 32, Januari 1968

De Volkskrant van 29 dec. 1967 publiceerde het rapport, dat de Nederlandse Bisschoppen en Orde-oversten aan de Congregatie voor de geloofsleer (H. Officie) uitbrachten aan de hand van door genoemde Congregatie opgestelde 10 punten, welke heden­daagse „zonderlinge en gevaarlijke meningen" formuleerden. Velen zullen De Volkskrant dankbaar zijn, dat zij dit „geheime" stuk in de openbaarheid bracht. (De Congregatie verzocht bij brief van 24 juli 1966 een rapport in te zenden vóór Kerstmis 1966, maar het Nederlandse antwoord werd later verzonden). Of wij onder die „velen" ook kardinaal Alfrink moeten reke­nen, betwijfelen wij.

Want op dezelfde dag (29 dec.) kwam hij voor de televisie de waarde van de publicaties relativeren, door te verklaren, dat het hier slechts een „conceept" betrof, dat in grote lijnen wel paral­lel liep met het officiële, maar in sommige détails niet exact was ...
Publicatie van de afwijkingen bleef echter achterwege.

Met aandrang zouden wij de kardinaal willen verzoeken thans ook de authentieke, officiële tekst voor publicatie vrij te geven. Na de publicatie in De Volkskrant heeft Katholiek Nederland daar RECHT op en het zou strijden tegen de heden ten dage zo toegejuichte ope nheid dit niet te doen.

Het is (en was) inmiddels bekend dat het episcopaal rapport uit de zelfde „hoek" stamt als De Nieuwe Kateehismus. Terecht schreef De Volkskrant in een Ten Geleide (29 dec.):

„Tenslotte, voor wie de Nieuwe Katechismus gelezen heeft, zal.het bisschoppelijk antwoord op de keper beschouwd weinig nieuws bevatten. Hij vindt er veel Katechismus-pagina's compacter en soms ook iets duidelijker, bondiger in terug. Ook als zodanig is het een document van betekenis.”

,Als zodanig is het een document van betekenis....” Zonder twijfel. Het lijkt een affirmatie, een zich nog weer eens opnieuw en nadrukkelijk vastnagelen (of moeten wij zeggen „laten vastnagelen"?) op de in de N.K. verkondigde theorieën. Want het „rapport" is geen objectief overzicht van wat er zo allemaal in Nederland verkondigd wordt, maar meer een uitgesproken apologie voor afwijkende meningen, die een eigen parallelle stellingname van de bisschoppen inhoudt.

Een K.N.P.-bericht van 10 jan. luidde:

„De Nieuwe Nederlandse Katechismus bevat naar het oordeel van de speciale commissie van zes Kardinalen geen dwalingen."

En het K.N.P. voegde daar aan toe:

„Deze uitspraak is vastgelegd in een rapport van 33 pagina's, samengesteld na afloop van de tweede vergadering van deze commissie in Rome."

Was het bericht, dat het K.N.P. de wereld in zond wel juist, of was het minstens misleidend? Wij nemen zonder meer aan dat dit laatste het geval is ...

• Op de eerste plaats is er in heel de Kerkhistorie nog nooit een Imprimatur, Evulgetur, of Nihil obstat verleend dat 33 pagina's lang is ....
• Op de tweede plaats is toch wel heel duidelijk gebleken, dat "Rome" positieve „wensen" heeft inzake verandering en verbetering.
Het wenst „herschrijvingen" van verschillende passages.

• Op de derde plaats heeft de hoofdredacteur van het K.N.P., de heer Jac. H. Hetzler, telefonisch toegegeven, dat in het kardinalen-rapport bovenvermelde „uitspraak" niet staat vermeld .....
  

Tableau.

Een buitenlandse „hooggeplaatste" stond dan ook versteld over dat K.N.P.-bericht. Hij schreef heel diplomatiek: „Dat kán de kardinalen-commissie niet gezegd hebben, want er staan wel dwalingen in." En de katholieke-man-in-de-straat heeft zich afgevraagd, waarom Kardinaal Alfrink zo èrg weinig - of liever helemaal niets - wilde uitlaten toen hij van zijn laatste katechismusbezoek in Rome op Schiphol arriveerde.... Zou hij niet, met het Imprimatur gezwaaid en gevlagd hebben, indien het K.N.P.-bericht juist ware geweest??
Na de vergadering van de Nederlandse Bisschoppen op 9 januari hebben dezen naar wij uit authentieke bron vernemen, slechts een summier, sober communiqué uitgegeven. En ons aller K.N.P. heeft daar wat ál te voorbarig en ál te triomfantelijk guirlandes om heen gefrunnikt, met als gevolg, dat heel Nederland in de waan gebracht werd dat nu alles definitief O.K. was.

Wij begrijpen overigens niet dat dagblad-journalisten niet ge­reserveerder staan tegenover alles wat het K.N.P. meedeelt. Zij moeten toch nog véél meer ervaring hebben dan wij? Berichtte het K.N.P. ook al niet op 9 FEBRUARI 1967 dat De Nieuwe Ka-techismus was goedgekeurd? (zie Confr. maart 1967, no. 20).
Men leze voor de aardigheid in dat nummer het verhaal over de „goedkeuring" en de journalistieke accuratesse (zullen wij maar zeggen) van het K.N.P. nog eens over.
Als het K.N.P. fungeert als public officer van officiële en offi­cieuze katholieke instanties mag het geen aanspraak maken op de naam onafhankelijk persbureau, een persbureau 'established by the 20 catholic dailies' zoals de K.N.P.-hoofdredacteur Jac. Hetzler in het Canadese weekblad Canadian Register van 25 november j.l (1967). per „ingezonden stuk" kond deed en waarin hij „objectieve" voorlichting over Nederland gaf ... door een groot stuk van Hans Küng te vertalen.

Wat zouden vele nu scheefgetrokken verhoudingen anders en beter geweest zijn, indien èn „progressief" èn (wij zeggen èn) „conservatief" katholiek Nederland een katholiek persbureau had gehad, dat zich tot taak stelde niet tendentieus, maar objec­tief, journalistiek-kritisch nieuws te brengen, zó dat dit voor alle partijen een betrouwbaar medium was om tot een reëele dialoog te komen. Het zou zich dan door niemand of niets als instrument moeten laten gebruiken.

De door de kardinalen-commissie aanbevolen, gewenste, geëiste - of hoe men dat ook wil noemen - herschrijvingen, waartoe het Episcopaat het Hoger Katechetisch Centrum blijk - of schijnbaar opdracht heeft gegeven, zouden de rust rond de Nieuwe Kate-chismus hebben kunnen bevorderen.
In goed vertrouwen - zij het dan ook met voorzichtige reserve - werd daarom op 10 januari het volgende communiqué namens Confrontatie uitgegeven:

,,Nu er blijkbaar overeenstemming is bereikt tussen Rome en de Nederlandse bisschoppen over de catechis­mus kan en mag ons dat slechts verheugen. De herschrijving van verscheidene passages opent de weg tot het wegvallen van de bezwaren tegen de nieuwe katechismus. Wij hebben vertrouwen, dat de opdracht van het episcopaat om én met de opmerkingen van de kardinalen-commissie én met die die welke reeds intern door het episcopaat zijn gemaakt, rekening te houden, loyaal door het Hoger Katechetisch Instituut uitgevoerd zal worden. „Uiteraard zien wij de tekstwijzigingen met belangstelling tegemoet. De vrede rond de Nieuwe Katechismus zal een basis zijn om andere eigentijdse tegenstellingen te overbruggen en een eendrachtig streven naar authentieke vernieuwing te bevorderen."

Maar een communiqué van het Hoger Katechetisch Instituut kwam de illusie spoedig verstoren. Wij citeren De Tijd van 11 januari:

„NIJMEGEN, 11 jan. - Direct na ontvangst van het 33 pagina's tellende rapport van de commissie van zes kardinalen over de nieuwe katechismus is de staf van het Hoger Katechetisch Instituut in Nijmegen met de be­studering ervan begonnen. Volgens de woordvoerder van het instituut, pater dr. J. Bless, coordinator van het schrijversteam van de katechismus, is het nog onbekend en onzeker of de aanwijzingen van de commissie worden verwerkt.
Eerst zou moeten blijken dat deze aanwijzingen van de zes kardinalen niet leiden tot een geheel andere theologische visie die al te zeer verschilt van die van de nieuwe katechismus. Alleen als er van een werkelijke verbetering sprake is, worden de wensen van de kardinalen ingewilligd."

En op 26 januari kon men in verschillende dagbladen (o.a. De Stem, - De Nieuwe Limburger) lezen, dat pater Dr. W. Bless S.J. van het Hoger Katechetisch Instituut zich inmiddels nog héél wat positiever had uitgelaten over de tegenstand, welke van dat Hoger Instituut te verwachten is. Het zal zich volgens Dr. Bless niet verzetten tegen veranderingen, welke „futiliteiten" of „kinderachtigheden" zijn en Dr. Bless voegt daartoe - ietwat brallend, vinden wij - toe:

„U zou brullen van het lachen, als U hoorde, waarom het ging - maar ik mag helaas niet in détails treden."

Maar van het Katechetisch Instituut zijn beslist geen tegemoetkomingen of wijzigingen te verwachten inzake meer fundamentele kwesties, b.v. inzake de maagdelijke geboorte van Christus, het bestaan van engelen ...

„Wij stellen ons op hetzelfde standpunt als de bisschoppen hebben gedaan in hun brief aan kardinaal Ottaviani.”

Boze tongen zouden kunnen beweren, dat de late en onverhoedse publicatie van het Antwoord der bisschoppen door de Volks­krant van zekere zijde bevorderd is om, met het oog op de drei­gende moeilijkheden met Rome, de bisschoppen nog eens vast te nagelen op Ce van hun Imprimatur voorziene inhoud van de Nieuwe Katechismus en daarmee de weg terug zéér moeilijk. hopelijk onmogelijk te maken.
Het „Antwoord" immers bevestigt nog eens uitdrukkelijk en in extenso de stellingname van de Nieuwe Katechismus inzake de afwijkingen van de gangbare - en authentieke - leer der Kerk.

"Wij stellen ons op hetzelfde standpunt als de bisschoppen hebben gedaan in hun brief aan kardinaal Ottaviani" - Er moet een sardonisch lachje rond de mond van Dr. Bless gespeeld hebben, toen hij dat tot de journalisten zei. Want niemand beter dan hij weet, dat èn de Nieuwe Katechismus èn het Antwoord aan kardinaal Ottaviani uit dezelfde pennen gevloeid zijn ....

Zagen wij op een exemplaar van het z.g. Concept-Antwoord niet de namen van Prof. Schillebeeckx, Prof. Schoonenberg (en nog enkele andere) vermeld?

Men ziet het dus: „het is nog onzeker of de aanwijzingen van de Commissie worden verwerkt."
Ze zouden volgens het Hoger K atechetisch Instituut wel eens tot een geheel andere theologische visie kunnen leiden, die al te zeer verschilt van die van de Nieuwe Katechismus....
Wij vinden die vrees van het Instituut geenszins ongegrond. Voorzagen wij niet die moeilijkheden, toen wij in Confrontatie aug. II no. 26, pag. 14/15 neerschreven:

„Schoonenberg's visie loopt als de draad van Ariadne door het labyrinth van de Nieuwe Katechismus en wij vermoeden, dat die draad zóveel existentiële binding geeft aan de daarin voorkomende katechetische varia, - dat men het rijgsnoer onmogelijk hier of daar kan doorsnijden met enkele scherp geformuleerde dogma's, zonder dat de kralen (en parels, want ook die bevinden zich aan het snoer) verloren op de grond vallen."

Zijn wij met de gehele katechismus-affaire niet verder van een oplossing af dan ooit? Als er géén of niet voldoende duidelijke „herschrijvingen" van verschillende passages plaats (kunnen) vinden, zal de N.K. geen sanctie krijgen van Rome, want het laatste woord is en blijft aan het Centrale Bestuur, in casu de Congregatie voor de Riten, zoals kardinaal Ottaviani nog eens duidelijk voor de T.V. (17 januari) liet uitkomen.
Behalve aperte deviaties zijn er ook vele pagina's in de N.K., die beslist niet voldoen aan wat Paus Paulus, in zijn boodschap d,d. 23 nov. 1967 aan kardinaal Alfrink gevraagd heeft:

,,een: duidelijke en soliede belijdenis van het geloof, die iedere twijfel wegneemt omtrent een juiste formulering daarvan."

Bovendien heeft de doctrinale commissie van de Bisschoppen-Synode de wens geuit, om zo snel mogelijk te komen tot een Al­gemeen Directorium, een Algemene Katechismus, waarin de fun­damentele beginselen van het godsdienstonderwijs worden uit­eengezet. Kardinaal Villot deelde tijdens de Bisschoppen-Synode in Rome ter zake het verlangen van Paus Paulus mee. We lezen daaromtrent in La Croix van 6 nov. 1967:

„Een van zijn eerste doelstellingen is het vastleggen en bepalen van de inhoud der katechese. Men vraagt zich tegenwoordig vaak af, wat men in de katechismus moet leren. Daarom is het goed een organische en pastoraal doeltreffende uiteenzetting te geven van de heilsverkondiging, die als gemeenschappelijke basis moet dienen voor alle katechismussen. Er zijn feiten en teksten die als essentieel moeten worden gezien - en die bijgevolg dienen te worden onderwezen - en die niet mogen worden verward met elementen van secundair of bijkomstig belang. Het gedeelte dat de geloofsinhoud behandelt dient dus in dat algemeen Directorium met bijzondere aandacht te worden bewerkt.
Voor dat zo belangrijke werk is de medewerking van de bisschoppelijke Conferenties vereist, al was het ook alleen maar om het succes van dat Directorium te verzekeren. Dan zal het immers een gunstig onthaal vinden bij het Episcopaat, dat de zending heeft ieder katechetisch werk te ontwikkelen en stuwkracht te verlenen. Het Directorium dient derhalve echt de vrucht te zijn van de bisschoppelijke collegialiteit die door het Tweede Vatikaanse Concilie in het leven werd geroepen.
Kardnaal Villot richtte dan als besluit een hartelijke en broederlijke uitnodiging tot de bisschoppen om aan de samenstelling van het wereld-directorium mee te werken, opdat het allen van nut zal zijn. Vervolgens legde hij als uiterste limiet voor het inzenden van de suggesties der bisschoppen als datum het aanstaande Paasfeest vast, 14 april 1968. De bisschoppen dienen hun adviezen en wensen voor dien datum bekend te maken, vooral wat betreft de inhoud van de komende Algemene Katechismus.
Een klein aantal experts, die door de bisschoppelijke Conferenties zullen worden aangewezen, zal de ingezon­den suggesties sorteren; vervolgens wordt dan het sche­ma van dat Directorium, alvorens te worden gepubliceerd, naar de bisschoppelijke Conferenties gezonden."

De Nederlandse Bisschoppen zullen zich moeilijk aan dit c o 1 - legiale besluit kunnen onttrekken en ze zullen de Neder­landse Katechismus ook aan de komende Algemene Katechismus, voor wat de fundamentele katechese betreft, moeten conformeren.

Zó sterk voelt zich het Katechetisch Instituut door het „bisschoppelijke" Antwoord aan kardinaal Ottaviani dat het er een conflict met Rome op durft te wagen:

„Of het mogelijk zal zijn alle wensen van de kardinalen-commissie in te willigen, staat te bezien. Wij zijn niet van plan van de katechismus een minder goed boek te maken.
Dan hebben wij liever ruzie. Dan riskeren wij liever een conflict." (De Stem, 26 januari 1968).

Wie zijn die „wij"?
En een „conflict", met wie ? ?
Hopelijk alleen een conflict tussen het Instituut en de bisschoppen.

Of denkt het Instituut onze bisschoppen in het conflict mee te sleuren, zodat het een conflict wordt tussen Rome en de bis­schoppen? Zonder vijfel een ijdele hoop.
Op de meest positieve wijze verwachten wij, dat de bisschoppen zich in die eventuele conflictsituatie van het Instituut zullen distanciëren en op loyale wijze aan de wijzigingswensen van Rome uitvoering zullen (laten) geven.

Het kan bijna niet anders dan dat de bezorgdheid, duidelijk op het gezicht van kardinaal Alfrink te lezen bij zijn terugkeer uit Rome, zich concentreerde op de conflictsituatie, die hij voorzag. Het zal een zware beslissing voor de bisschoppen zijn. En zij zal gepaard gaan met verontwaardigde kreten uit het „progressieve" kamp. Maar zij zal instemming vinden bij de overgrote meerderheid van de katholieken. Die beslissing zal ook een punt zetten achter de hopeloze verwarring, welke er in binnen- en buitenland rond de Nieuwe Katechismus, ten detrimente van de rechtgelovigheid van ons episcopaat, is ontstaan en die tot nog toe levendig werd gehouden door apocriefe berichtgeving.
Berichtgeving, waaraan door niet-insiders geen touw is vast te knopen en die het mogelijk maakt, dat b.v. De Gelderlander van 20 januari kardinaal Dilipfner van München in de mond legt ,de duitse vertaling zal nu spoedig verschijnen", en de Volkskrant op 20 januari dezelfde kardinaal laat zeggen, dat de N.K. in Duitsland voorlopig niet zal worden uitgegeven en dat men nog wacht tot de kardinalen-commissie het onderzoek beëindigd heeft .

Katholiek Nederland heeft er recht op te weten wat er nu precies staat in het 33 pagina's lange rapport van de kardina­len-commissie en wij weten te spreken namens duizenden als wij het Episcopaat dringend verzoeken tot integrale publica­tie van dat rapport over te gaan.

„Het is allemaal verstoppertje spelen" - aldus Dr. Bless (De Stem van 24 januari). Juist Dr. Bless! Dat is het van het begin af geweest. Tot op de dag van verschijnen is de inhoud van de N.K. voor iedereen „verstopt" en als katechetisch „top-secret" behandeld; ondanks aandrang van verschillende journalisten moest de kardinaal tijdens de eerste grote persconferentie wei­geren ook maar één naam van de samenstellers te noemen, die moesten ,verstopt" worden; het officiële Antwoord aan kardi­naal Ottaviani moest achter het officieuze - en door de kardinaal gerelativeerde „verstopt" blijven; het Katechetisch Instituut „verstopte" het feit dat door Rome aangewezen theologen in Italië reeds een onderhoud met het Instituut hadden over 14 grotere en 24 kleinere afwijkingen in de N.K., achter een rookgordijn door nadien de goegemeente arglistig te bedotten met de uitroep ,als Rome aanmerkingen op de N.K. heeft, waarom spreekt men dan niet met onze bisschoppen" (Confrontatie Aug. II no. 26, pag.8); als het Instituut het succes der Amerikaanse uitgave naar voren brengt „verstopt" men het feit, dat de Amerikaanse bis­schop, na het bekend worden van Rome's bezwaren, zijn Impri­matur heeft teruggetrokken, dat kardinaal Alfrink zijn goedkeu­ring aan die vertaling heeft onthouden, dat de Amerikaanse bis­schoppen-conferentie het gebruik van de N.K. bij het godsdienst­onderwijs vooralsnog verboden heeft.
En als men van die zijde maar blijft „verstoppen", dan volgt er een „verstopping", die een hachelijke operatie noodzakelijk maakt - en waar wij nu aan toe zijn. De slepende ziekte komt thans in een accuut stadium. In een beslissend stadium.

referentie 3

terug naar "Theologie van de Nieuwe Katechismus"

Rond de "Nieuwe Katechismus":

• Weigering van het HOGER KATECHETISCH INSTITUUT om de voorgeschreven wijzigingen te aanvaarden.

• Het episcopaat volkomen passief.

Confrontatie - No. 49 - 50, Juni - Juli 1969

De strijd rond De Nieuwe Katechismus is zijn zoveelste fase ingetreden. Het Hoger Katechetisch Instituut heeft op de meest positieve wijze de door Rome bindend voorgeschreven correcties afgewezen.

Het "non-possumus" is ondertekend door dr. Bless, de vroegere directeur van het H.K.I., door pater C. J. Neven, de huidige directeur, door de professoren Haarsma, Sehillebeeckx en Schoonen-berg, pater G. Mulders S.J., hoofd van de godsdienstige uitzen­dingen van de K.R.O. en pater G. van Hemert S.J.

Het document is opgenomen in het WITBOEK OVER DE NIEUWE KATECHISMUS (p. 368) en is gedateerd 4 maart 1969. Het WITBOEK vermeldt dat prof, Grossouw "wegens andere werkzaamheden" (sic) niet aan het overleg kon deelnemen.

Het document noemt zichzelf "Antwoord van de AUTEURS van De Nieuwe Katechismus aan de bisschoppen van Nederland" ­waarmee dan (eindelijk!) de auteurs van de N.K. officieel voor het voetlicht zijn getreden.

Onder "auteurs" moet men blijkbaar ook verstaan "inspirators" en "adviseurs". Elders in het Witboek (pag. 231) blijkt dat de afgetreden jesuïeten-provinciaal pater J. Hermans ook tot de auteurs van de N.K. behoorde.

Reeds de omslag van het WITBOEK laat aan duidelijkheid niets te wensen over; met koeien van letters staat er op: "WITBOEK OVER DE NIEUWE KATECHISMUS WAAROM DE DOOR ROME VOORGESCHREVEN WIJZIGINGEN IN DE KATE-CHISMUS ONAANVAARDBAAR ZIJN". Blijkens een officieel communiqué d.d. 31 maart 1969, maakten de Nederlandse bisschoppen bezwaar de voorgeschreven wijzi­gingen zonder meer te publiceren, doch op 18 april liet het Episcopaat weten de "aanvullingen" toch ongewijzigd openbaar te laten maken.

Aanvankelijk werd bericht dat tegelijk met de officiële "aanvullingen" ook een WITBOEK van het H.K.I. zou verschijnen. Maar het WITBOEK, dat zich positief tegen aanvaarden van de wijzi­gingen verzet, verscheen reeds rond 1 juni - de "officiële" uitgave van de wijzigingen eerst rond 15 juni. Eerst moest (natuurlijk!) het Witboek verschijnen, dat ook volledig de wijzigingen opnam, maar ze bestreed en afwees. Op de dag van verschijning van dat Witboek kwam dr. Bless S.J. voor de T.V. nog eens aan miljoenen kijkers meedelen, dat het H.K.I. de door Rome voorgeschreven wijzigingen naast zich neerlegde.

De "officiële" uitgaaf van de WIJZIGINGEN is dus rond 15 juni als APART boekje verschenen. Wij zetten "officiële" tussen aanhalingstekens. Want uit niets blijkt dat de publicatie ervan uitging van de Nederlandse bisschoppen.

Wij waren nieuwsgierig naar een VOORWOORD van de bisschoppen, waarin tot uiting zou komen dat de bisschoppen zelf de wijzigingen wèl aanvaardden, al deed het K.H.I. zulks niet.
Wij werden echter volkomen teleurgesteld: er staat helemaal geen voorwoord in het boekje. De titel luidt:

Aanvulling bij De Nieuwe Katechismus.
Op last van de kardinalen-commissie samengesteld door Ed. Dhanis S.J. en J. Visser C.SS.R.
Paul Brand
Romen en Zonen, 1969

De uitgeverij Paul Brand heeft dus de tekst van de kardinalen-commissie, en van de paters Dhanis en Visser gepubliceerd; de bisschoppen zelf hebben zich volkomen afzijdig gehouden. Ieder spoor, dat de bisschoppen thans ook achter deze wijzigingen staan, ontbreekt. De bisschoppen laten uitdrukkelijk na de wijzigingen aan te duiden als door hen aanvaard; zij schrijven niet voor, dat de wijzigingen bij het gebruik van de Katechismus in acht moeten worden genomen; ze worden zelfs niet "aanbevolen". Om zelfs de schijn te vermijden dat de wijzigingen iets te maken hebben met de Katechismus werd opzettelijk een geheel van De Nieuwe Katechismus afwijkend formaat gekozen, zelfs een afwijkende letter. Dat dit opzettelijk geschiedde, mede op wens van het Episcopaat, werd een paar maanden geleden al gepubliceerd door uitgeverij Paul Brand.

Het heeft er inderdaad alle schijn van, dat de bisschoppen de wijzigingen LIETEN publiceren - niet zèlf publiceerden, maar de uitgeverij Paul Brand vrij lieten de wijzigingen apart in de handel te brengen, - "OM DE LIEVE VREDE MET ROME TE BEWAREN" - zoals te lezen staat op het Witboek van het H.K.I.
De Nederlandse bisschoppen-conferentie zei het in haar communiqué van 10 dec. 1968 iets hoffelijker, maar overigens gelijkluidend: "... iedere deskundige zal kunnen zien, dat men over verschillende punten (alle? Red. Confr.) zal kunnen blijven discussiëren. Uit respect voor de wensen van de paus (Paus) hebben de bisschoppen besloten van verdere discussie af te zien". De prijs van het boekje (92 pagina's) met de officiële wijzigingen is f 4,50 (franco huis plm. f 5,00). Dat bedrag moeten de beminde gelovigen er dus maar voor over hebben om een defecte katechismus tot een orthodoxe te kunnen maken. Met hoevelen zal dat het geval zijn ? ?

De Nieuwe Katechismus is in 400.000 exemplaren verspreid, welke oplaag zullen de wijzigingen halen ? ? Een fractie daarvan!
Zou het niet billijk, passend en heilzaam geweest zijn, als de wijzigingen door het Episcopaat GRATIS ter beschikking werden gesteld of op bij de N.K. passend formaat (als inlegger) tegen minimale prijs? De aan Episcopaat en H.K.I. door de uitgevers uitgekeerde "auteursrechten" zouden dit financieel mogelijk gemaakt hebben.

Het kan niet anders of Rome moet de handige "manipulaties" als een slag in het gezicht beschouwen.

Blijft nu De Nieuwe Katechismus zonder de wijzigingen DE officiële Nederlandse Katechismus? Men zou tot de conclusie moeten komen, dat zulks inderdaad de stellingname van het Nederlands Episcopaat is en dat de bisschoppen volhouden dat, ook zonder de wijzigingen de N.K. een "veilige gids" is.
De proclamatie in die geest tijdens de laatste zitting in Noordwijkerhout - door de bisschoppen zonder meer dankbaar aanvaard - bevestigt die mening. Ze is bovendien zó intensief en frequent aan de goegemeente voorgehouden, dat velen het als een fait accompli zullen aanvaarden. Sprekende krantenkoppen, als b.v. voorkomende in De Volkskrant van 2 dec. 1968: "Katechismus vrij van ketterij" hebben daar het hunne toe bijgedragen.

En zo'n (misleidende) slagzin werd dan gebaseerd op de vol­gende feiten:

Mgr. Fausto Vallainc, woordvoerder van het Vaticaan, zei in een persconferentie d.d. 2 dee. 1968, dat de kardinalen-commissie het WOORD ketterij niet hadden gebruikt .... maar dat die Commissie zich van uiteenlopende termen be­dient om veranderingen en aanvulling te bepleiten. In sommige gevallen vragen ze dat de Katechismus "elke duisterheid zal vermijden" - "duidelijk zal erkennen" ­"beter zal laten uitkomen" - "zonder dubbelzinnigheid zal aanvaarden" - "openlijk zal proclameren" - "trouw de leer van de Kerk zal weergeven" - "terzijde gelaten waarheden zal uitdrukken"
(De kardinalen-commissie bestond uit de Duitse kardinalen Frings en Jaeger, de Franse kardinaal Lefebvre, de Italiaanse kardinaal Florit, de Zwitserse Journet en de Engelse kardinaal Browne. Zij lieten zich bijstaan door de theologen P. Dhanis S.J. (Belg.), E. Lemeer O.P. (Nederl.), B. Alfaro (Spanje), Ratzinger (D.), Colombo (Italiaan), de Lubac (Fr.) en Doolan (Ier.). Twee, zo internationaal mogelijk samengestelde colleges.)

"De kardinalen-commissie was het VOLLEDIG eens over het eindrapport dat door alle leden zonder voorbehoud is ondertekend" - aldus de verklaring van P. Visser, ook opgenomen in het Witboek (pag. 222). En hij voegt er aan toe:

"De berichtgeving van de kranten, volgens welke het werk geen leerstellige verklaringen bevat, die op dwa­lingen berusten, wordt NIET bevestigd in het document van de kardinalen of theologen.
Daarin wordt integendeel duidelijk gezegd, dat verschillende CORRECTIES nodig zijn. Gezien het belang van de kwestie, het rumoer dat rond deze katechismus is ontstaan en de geprikkeldheid die in Nederland is opgewekt, kan men zeker niet denken, dat de correcties slechts betrekking hebben op stijlfouten of op veranderingen die opportuun schenen. HET MOET INTEGENDEEL GAAN OM EEN NOODZAAK DIE WIJST OP ZAKEN VAN ZEER GROOT BELANG."

Geen wonder, dat pater Visser op de positieve vraag van zijn interviewer (Ital. weekblad Vita, geciteerd in Witboek, pag. 228) of er dan "werkelijke ketterijen" in de Katechismus staan, antwoordt:

"Ketterij is wel een erg groot (en specifiek hard-hollands, Red. G.) woord, dat zou betekenen: een duidelijke en hardnekkige ontkenning van een of ander dogma van de Kerk ....
Maar bevat de katechismus dan "dwalingen"? Wat mij betreft, ik geloof dat die er werkelijk in staan."

Het "hardnekkige" element is althans blijkens de positieve afwijzing door het Hoger Katechetisch Instituut van de vereiste wijzigingen duidelijk aanwezig.
En het Episcopaat hult zich hardnekkig in een wolk van oogluikende passiviteit, die leidt tot het praktisch aanvaarden, door geestelijkheid en goegemeente, van de ONGEWIJZIGDE Nieuwe Katechismus.
De gevaren welke daarin niet SCHUILEN, maar dagelijks door iedereen gesignaleerd kunnen worden, bedreigen de Kerk van Nederland. Niet dat het katholieke volk rechtstreeks geïnfecteerd wordt door het lezen van D.N.K. Want wij maken ons sterk dat het boek, in 400.000 ex. verkocht, nu 3 jaar na zijn verschijnen hooguit door 1000 mensen -inclusief de priesters - ernstig geheel gelezen en bestudeerd is.
Een 5000 zullen het wel eens "ingezien" hebben en hier of daar een stukje gelezen hebben. Voeg daarbij nog desnoods 10.000 mensen die er wel eens iets in opgezocht hebben (b.v. over de geboortebeperking) - maar dan is het ook wel op. Zestienduizend hebben het dan wel eens "in handen" gehad, dat wil zeggen, dat 384.000 mensen immuun zijn voor de inhoud. (Ook in "progressieve" kringen zegt men vaak dat de N.K. ongelezen in de kast staat, resp. ligt).

Desniettegenstaande worden vele duizenden katholieken met de geloofsverkondiging op basis van de N.K. geïmpregneerd. Via de kansels, via gespreksgroepen, via radio en televisie, via jeugd­organisaties, via de scholen, via de liturgie. Want, zoals uit bovenstaande blijkt, mogen dan ook bij lange na niet alle geestelijken de N.K. geheel bestudeerd hebben, de "nieuwe visie" omtrent de maagdelijke geboorte van Christus, de godheid van Jezus van Nazareth, het dogma van de Ene God in 3 Personen, van de H. Eucharistie, van de erfzonde, de Verrijzenis, het eeuwig leven, enz. - zoals die in D.N.K. is vastgelegd, hoort men in alle toonaarden verkondigen - en praktiseren.
De jaargangen van Confrontatie zijn daar om het te bewijzen.

Op één bijzonder gevaarlijk aspect willen wij nog wijzen. Het Hoger Katechetisch Instituut is en blijft(?) de centrale instantie, die leiding geeft aan de katechese op de katholieke lagere en andere scholen. En men kan niet anders verwachten, dan dat het H.K.I. de catechese infiltreert op basis van De Nieuwe (ongewijzigde!) Nederlandse Katechismus. Wij doelen hier niet alleen op de "godsdienstmethoden" welke het H.K.I. zelf samenstelt en uitgeeft, maar willen vooral wijzen op het volgende:

Per 15 januari 1969 hebben de bisschoppen van Nederland op grond van het Algemeen Reglement voor het Katholiek Onderwijs (1968) regels vastgesteld voor de ONDERWIJS­PASTORAAL.
Wij lezen in art. 2:
• "Omdat in het kleuter- en basisonderwijs (L.S.) de docenten optreden als katecheet, kunnen slechts zij die 'n voldoende katechetische opleiding ontvingen op verantwoorde wijze deze taak vervullen. Dit geldt in het bijzonder voor de hoofden van scholen omdat dezen verantwoordelijkheid dragen voor de catechese aan geheel de school."
Voorts lezen wij in art. 4 dat ook de leden van het schoolbestuur bereid moeten zijn rekening te houden met het beleid van de bisschop ter zake van de godsdienstige vorming en de geloofsopvoeding - en dat ieder bestuur zich moet verzekeren van "voldoende pastorale deskundigheid".

Het ziet er allemaal nogal onschuldig uit. Maar als men de "Discussie-nota" leest (gepubliceerd in Het Katholieke Schoolblad van 17 mei), opgemaakt "namens het College van Bisschoppelijk Gedelegeerden", en men maakt zich waar dat zogenaamd "ter discussie gestelde nota's" vaak reeds panklare recepten zijn (b.v. de "discussie-nota over de Amsterdamse binnenstad-kerken") dan komt men tot het inzicht, dat men een STRUCTUUR aan het organiseren is, waarmee men heel het katholiek onderwijs in de ("progressieve") hand heeft.

Want "in volledig overleg met het HOGER KATECHETISCH INSTITUUT zal het College van Gedelegeerden advies uitbrengen aan de bisschoppen." De discussie-nota pleit voor een "schoolpastoraat nieuwe stijl", dat uitgeoefend wordt door "de thans nog vrijwel uitsluitend ongehuwde priester, straks wellicht ook de gehuwde priester of een andere ambtsdrager met adekwate op­leiding en met materiële kondities, die minimaal nodig zijn om het schoolpastoraat te kunnen laten functioneren"

Men wordt zó maar niet benoemd tot gehonoreerde "schoolpastor". Dat "ambt" eist een speciale deskundigheid die ZONDER aangepaste scholing of bijscholing niet kan worden verondersteld. Het H.K.I. kan dus niet-"bijgeschoolde" priesters als schoolpastor weren. Wat "bijscholing" betekent weet men.

Maar dit geldt ook voor de hoofden van scholen en het onder­wijzend personeel. Zij kunnen zelfs ontslagen worden als zij zich niet laten "bijscholen". In art. 2 van de bisschoppelijke regels staat immers, dat alleen zij "die een voldoende catechetische op­leiding ontvingen op verantwoorde wijze godsdienstles kunnen geven - en dat de schoolbesturen de plicht hebben aan deze voor­waarde bij de benoeming alle mogelijke aandacht te besteden." Artikel 1 bepaalt dat de onderwijskrachten niet gehandhaafd mogen worden, indien zij op ernstige en blijvende wijze tekort schieten o.a. "omdat zij niet het vertrouwen genieten van de kerkelijke overheid."

Hier wordt de weg geopend om onderwijskrachten, die weigeren "in nieuwe stijl" te doceren - dat wil in veel gevallen zeggen: volgens de Nieuwe Katechismus of de overige richtlijnen van het H.K.I. - zonder meer te verwijderen.
De positie van de onderwijzers was tot op heden praktisch onaantastbaar. Nu gaan zij met het zwaard van Damocles boven het hoofd leven.
Vroeger was een bepaald godsdienst-diploma vereist om benoemd te kunnen worden aan een katholieke school. Maar bij de afkondiging in 1968 van het Algemeen Reglement voor het Katholiek Onderwijs door de bisschoppen, zijn "DE TOT NOG TOE GELDENDE BISSCHOPPELIJKE BEPALINGEN INGETROKKEN" en dat godsdienstdiploma heeft in de nieuwe "structuur" blijkbaar geen betekenis meer, en geeft de onderwijzers geen juridisch houvast.

Men denke niet, dat wij hier spoken zien en dat de pressie welke van "progressieve" zijde op het godsdienst-onderwijs uitgaat tot "verbeeldings-ijselijkheden" (Shakespeare) behoort. De pressie bestaat reeds. De nieuwe "structuur" maakt het straks mogelijk onderwijskrachten die bij hun onderwijs het "oude" geloof willen verkondigen, op zij te schuiven. Zelfs kan dan het schoolhoofd zich er niet meer op beroepen dat HIJ niet verantwoordelijk is, voor wat b.v. de onderwijzer van de le klas bij de voorbereiding tot de eerste H. Communie verkondigt, want de NIEUWE REGELINGEN stellen in dat geval ook het schoolhoofd heel handig en juridisch grijpbaar verantwoordelijk en in gebreke!

De konsekwenties van de weigering van het Hoger Katechetisch Instituut om de door Rome geëiste wijzigingen in D.N.K. aan te brengen, en de louter passieve houding in deze van het Episcopaat, zullen zich vooral bij de godsdienstige vorming op de scholen zeer ernstig openbaren.
Vooral met het oog daarop moeten de katholieke ouders de bisschoppen met aandrang vragen de schoolbesturen, de schoolhoofden en het onderwijzend personeel er op te wijzen, dat bij het godsdienst-onderricht de door Rome geëiste wijzigingen en aanvullingen van D.N.K. in acht worden genomen. Of aan dat verzoek gevolg zal worden gegeven? ? ?
Zo niet, dan staat de oprichting van katholieke scholen los van en buiten de structuur van de Nederlandse Kerkprovincie ONVERBIDDELIJK voor de deur.